BRICS – một đối trọng với Mỹ và phương Tây

Mặc dù Tổng thống Nga Putin nói rằng BRICS sẽ không trở nên một liên minh chính trị, song với các quyết định quan yếu lần này, BRICS đang cho thấy vai trò như một trọng tâm quyền lực mới, một cán cân cho thứ tự kinh tế thế giới. Lãnh đạo các nước BRICS tại hội nghị thượng đỉnh 2014 Một sức mạnh đáng nể BRICS và các nước Nam Mỹ tăng cường gắn kết BRICS là từ viết tắt theo chữ cái đầu tên tiếng Anh của 5 nước, bao gồm Brasil, Nga, Ấn Độ, Trung Quốc và Nam Phi. Là những nước mới nổi và các nền kinh tế đang phát triển, BRICS và các nước Nam Mỹ đang hình thành "một sức mạnh đang lên" trong cấu trúc quốc tế. Đây là khẳng định của chủ toạ Trung Quốc Tập Cận Bình đưa ra ngày 16/7 trong khuôn khổ Hội nghị thượng đỉnh BRICS lần thứ 6, diễn ra tại đô thị duyên hải Fortaleza (Pho-ta-lê-da), Brazil. Ngày 16/6/2009 tại Yekaterinburg (Nga) đã diễn ra Hội nghị thượng đỉnh với sự dự của Tổng thống Brasil Luiz Inacio Lula da Silva, Tổng thống Nga Dmitry Medvedev, Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh, và chủ toạ Trung Quốc Hồ Cẩm Đào, Hội nghị trao đổi vai trò của bốn nước trong nền kinh tế thế giới, đặc biệt trong việc cách tân các tổ chức tài chính quốc tế. Hội nghị đã đánh dấu sự ra đời của một tổ chức thế giới mới – BRIC gồm những nước đang phát triển hàng đầu thế giới. Đến ngày 24/12/2010 BRIC được đổi tên thành BRICS với sự tham dự chính thức của thành viên thứ 5 là Nam Phi. Hiện tại, BRICS chiếm khoảng 25% diện tích, gần 43% tổng dân số thế giới (hơn 3 tỷ người). Trong số 5 thành viên BRICS có hai nước là Ủy viên túc trực HĐBA LHQ, hai nước Ấn Độ và Brasil là những ứng cứ viên hàng đầu cho chiếc ghế ủy viên trực của HĐBA khi tổ chức này được canh tân và mở mang. BRICS có sự phát triển cao và ổn định, Trung Quốc đã chính thức vượt Nhật Bản để trở thành nước đứng thứ hai thế giới. Ấn Độ, Nga đã vượt qua thành viên hàng đầu của nhóm G-7 là Đức để trở nên nền kinh tế lớn thứ tư và thứ năm thế giới. Nam Phi, một thành viên mới, dù chỉ giữ vị trí thứ 31 trong các nền kinh tế lớn của thế giới, nhưng lại là quốc gia tiên tiến nhất châu Phi, là cầu nối tăng cường hợp tác giữa các nước BRICS còn lại với châu Phi. Về quân sự, các nước BRICS đều là những nước có thực lực quân sự mạnh, nắm trong tay các công nghệ và bí quyết sản xuất trang thiết bị quân sự đương đại. 3 trong số 5 nước BRICS là cường quốc hạt nhân. Những năm gần đây, trong khi nhiều nước phương Tây, đặc biệt là Mỹ, lún sâu vào cuộc khủng hoảng nợ công và thâm hụt ngân sách do tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế thì BRICS lại nhanh chóng thoát khỏi khủng hoảng kinh tế, trở nên đầu tàu xúc tiến kinh tế thế giới phát triển. Với mức tăng trưởng kinh tế khá ngoạn mục (trung bình 6,1% mỗi năm), với tổng sản phẩm quốc nội (GDP) tăng lên gấp 4 lần trong vòng 10 năm, chiếm 24% GDP thế giới, kim ngạch thương mại chiếm 20% kim ngạch thương mại của thế giới và tăng trưởng thương mại nội khối vào khoảng 30% (khoảng 300 tỷ USD), theo thống kê của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), phần đóng góp của BRICS cho tăng trưởng kinh tế thế giới đã tăng từ 13,1% năm 2000 lên hơn 60% trong vòng 10 năm (2003-2013). BRICS sẽ trở nên 3 trong 4 nền kinh tế lớn nhất thế giới vào năm 2030, càng ngày càng phát huy vai trò hăng hái, trở nên đầu tàu thúc đẩy kinh tế thế giới và đang từng bước khẳng định vị thế của mình, đối trọng với G-7 trên nhiều lĩnh vực. Trong khi Mỹ tìm cách duy trì trật tự thế giới đơn cực do Mỹ lãnh đạo, BRICS đã liên tục nhắc đến sự cấp thiết phải xây dựng một trật tự thế giới đa Diệt gián cực trong đó các cường quốc mới nổi là người điều hành. Để đạt được điều đó, BRICS cần thúc đẩy xây dựng các mối quan hệ với nhau và các cơ chế kết liên mới nhằm ngăn chặn những nguy cơ đe dọa đến lợi ích của họ, song song tạo thế để có được ngôn ngữ có trọng lượng hơn trước các cường quốc phương Tây. Đặc biệt, trong bối cảnh Mỹ và đồng minh châu Âu đang tìm cách duy trì quyền kiểm soát đối với các tổ chức tài chính quốc tế, nhất là với Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và nhà băng Thế giới click here (WB) để hướng lái kinh tế thế giới vận động và phát triển theo hướng có lợi cho họ, BRICS đã nhiều lần đề nghị cải tổ Ban Giám đốc của IMF và WB, đòi hỏi có vai trò lớn hơn trong các thế chế tài chính này. Đây chính là căn nguyên và động lực để các nước BRICS nấu nung ý định cho ra đời những thiết chế tài chính mới độc lập với IMF và WB. Lãnh đạo các nước BRICS tại Hội nghị Thượng đỉnh 2013 Con đường còn nhiều cam go Mặc dầu mai sau có nhiều điểm sáng, nhưng trong quá trình phát triển BRICS sẽ gặp nhiều trở lực. Thứ nhất, môi trường kinh tế quốc tế không ổn định, hạn chế sự phát triển của BRICS. Thứ hai, để bảo vệ lợi. Kinh tế của mình, các nước phát triển vận dụng một loạt biện pháp đối phó với BRICS như chống bán phá giá, kết hợp với chiến tranh tỷ giá, chiến tranh tiền tệ, thậm chí trừng phạt kinh tế (như với Nga)... Tạo ra những ảnh hưởng bị động cho BRICS với các thành viên vốn lấy việc mở mang xuất khẩu để đẩy nhanh tốc độ phát triển. Thứ ba, so với các nước phát triển, sự tăng trưởng kinh tế của BRICS căn bản vẫn là tăng về số lượng; đuổi kịp về quy mô, tốc độ nhưng thua kém về chất lượng, kết cấu và ưu thế bền vững. Phát biểu trước các nhà lãnh đạo BRICS và các nước Nam Mỹ, Chủ tịch Tập Cận Bình cho rằng các nước cần xúc tiến một thứ tự quốc tế hướng tới sự công bằng hơn, bảo đảm quyền của người dân trong tuyển lựa hệ thống xã hội và đường lối phát triển, củng cố quản trị toàn cầu và cuốn nhiều hơn nữa sự quan hoài của cộng đồng thế giới đối với vấn đề phát triển. Nhà lãnh đạo Bắc Kinh cũng nhấn mạnh sự cần thiết tăng cường mối kết liên giữa hai thị trường lớn là BRICS và Nam Mỹ, đặc biệt trong các lĩnh vực phát triển cơ sở hạ tầng cơ sở, khai phá nguồn tài nguyên, công nghiệp và các dự án gây quỹ khác. Trong khi đó, lãnh đạo 11 nhà nước Nam Mỹ đều đồng tình rằng đối thoại BRICS -Nam Mỹ là dịp để các nước cùng chia sẻ kinh nghiệm phát triển và kế hoạch phát triển trong tương lai. Trên tinh thần này, lãnh đạo các nước Nam Mỹ tin tưởng vào những tiềm năng cộng tác lớn mạnh giữa hai bên từ đó xúc tiến cộng tác thực tiễn hướng tới đẩy mạnh hội nhập kinh tế khu vực. Sản phẩm công nghệ cao và mới của BRICS rất yếu. Theo chỉ số chừng độ sáng tạo của 132 nền kinh tế trên thế giới từ năm 2010 – 2012 thì Trung Quốc, Nam Phi, Ấn Độ, Nga và Brasil lần lượt xếp ở các vị trí 43, 51, 56, 64 và 68. Thứ tư, giữa các nước BRICS cũng có những mâu thuẫn với nhau. Chả hạn trong lĩnh vực thương mại, Nga và các nước kì dị tỏ tường sự không ưng ý với cơ cấu đàm đạo hàng hóa với Trung Quốc. Giữa Ấn Độ và Trung Quốc đang tồn tại nhiều vấn đề có thể phát sinh xung đột, đặc biệt là vấn đề tranh chấp bờ cõi. Thứ năm, BRICS mới chỉ là một diễn đàn để các nước thành viên đưa ra ý kiến của họ về một số vấn đề cùng quan hoài. Do đó, nhiều vấn đề dù đã thống nhất song chưa mang tính ràng buộc phải triển khai thực hiện. Khác với EU và những tổ chức đa phương khác, BRICS chưa phát triển đầy đủ các cơ chế để quản lý và xúc tiến tăng cường cộng tác. Có thể nói, với những gì đang diễn ra trong đời sống chính trị thế giới cho thấy thời đại cai trị toàn cầu của Mỹ đang bị đe dọa và trật tự thế giới mới đang xuất hiện, trong đó quyền lực sẽ không tụ hội hoàn toàn trong tay Mỹ mà sẽ được san sẻ giữa một số cường quốc lớn, trong đó có BRICS. Kết quả Hội nghị Thượng đỉnh BRICS-2014 chứng tỏ các nước BRICS có lợi ích chính trị và kinh tế chung, cũng như sức nặng và uy tín càng ngày càng tăng của BRICS trong giải quyết những vấn đề quốc tế. Tuy nhiên, để những gì đã thống nhất trở thành hiện thực, BRICS sẽ phải cầm giải quyết không ít khó khăn và trở ngại./. Nguyên Phong